در بیشتر صنایع و انجام تعدادی از کارها در کارخانجات یا حتی خانه، گاهی نیاز داریم که یک محیط را از گاز یا مایع تخلیه کنیم. این کار به وسیله پمپ وکیوم انجام می‌شود. پمپ‌ها انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها برای مصارف خاصی طراحی شدند.
بعد از وکیوم، فضایی که وکیوم شده دارای فشاری کمتر از فشار اتمسفر خواهد بود. تخلیه گازها و یا مایعات و غیره با درجه‌های مختلف انجام می‌شود، این درجه وکیوم برای کارهای مختلف، متفاوت است. در برخی از کاربردها باید وکیوم با بالاترین درجه انجام شود و گاهی به وکیوم بالا نیازی نیست.
برای ایجاد وکیوم به پمپ وکیوم نیاز است. این پمپ‌ها انواع مختلفی دارند و هر کدام از آنها قادر به ایجاد وکیوم با درجه مشخصی هستند. در برخی از مواقع که به وکیوم بالا نیاز است؛ از ترکیب این پمپ‌ها استفاده می‌شود. با این کار بیشترین مقدار وکیوم به دست می‌آید.
این نوع پمپ‌ها دارای تکنولوژی‌های پیشرفته هستند و مزایای مختلفی دارند. پمپ‌های وکیوم نسبت به ظرفیت فشار، جریان، نیازهای تعمیر و نگهداری و هزینه در محیط‌های مختلف کاربرد دارند و البته تمامی آنها برای ایجاد وکیوم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پمپ وکیوم چیست؟
پمپ وکیوم وسیله‌ای کاربردی است که با تخلیه مولکول‌های هوا از یک محفظه آب‌بندی شده موجب ایجاد خلا نسبی می‌شود. به عبارتی پمپ خلا برای ایجاد فشار منفی کاربرد دارد. خلا ترجمه کلمه وکیوم بوده و پمپ خلا معادل فارسی (vacuum pump) است که حاکی از عملکرد این دستگاه یعنی جذب از طریق مکش و ایجاد فشار کمتر از محیط یا خلا است. پمپ خلا که انجام عملیات مکش را بر عهده دارد؛ این فرایند را از چند دهم تا چندین متر مکعب در ساعت انجام می‌دهد.
سیلندر و الکتروموتور پمپ وکیوم هوا با توجه به میزان وکیوم مورد نیاز طراحی می‌شود و هدف از تولید آن بیشترین بازدهی با کمترین میزان مصرف انرژی است. این دستگاه دارای انواع مختلفی بوده و با توجه به قدرت و اندازه خود توان متفاوتی نیز دارد. برای مثال با پمپ خلا کوچک می‌توان اجسام با وزن سبک را جا‌به‌جا کرد و سایز بزرگ آن توانایی جا‌به‌جایی اجسام بسیار سنگینی همچون سنگ‌های بزرگ را دارد.
تقسیم‌بندی انواع پمپ وکیوم
تقسیم بندی‌های مختلفی را برای این نوع پمپ‌ها می‌توان در نظر گرفت که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
بر اساس فشار: زمانی که این نوع مکنده‌ها بر اساس فشار تقسیم‌بندی می‌شوند؛ می‌توان به دو نوع پمپ‌های اولیه و تقویت کننده یا ثانویه اشاره کرد.
بر اساس مراحل وکیوم: دو نوع پمپ یک و دو مرحله‌ای وجود دارد که نوع یک مرحله‌ای دارای سوپاپ است.
بر اساس ساختار: پمپ‌های وکیوم آبی و روغنی، دونوع پر کاربرد است. در پمپ‌های آبی، وظیفه ایجاد خلاء بر عهده آب است و پروانه یا تیغه‌ای وجود دارد که با چرخش مایع درون آن باعث ایجاد مکش می‌شود. این نوع از پمپ‌ها در صنایع بزرگ استفاده می‌شوند و راندمان بالا در کنار هزینه‌های نگهداری پایین دارند.
پمپ‌های وکیوم روغنی به وسیله روغن و یا هوا، خنک شده و ساختار آنها به گونه‌ای است که برای صنایع متوسط بهترین گزینه هستند. دو نوع پمپ روغنی وجود دارد: تک مرحله‌ای که عمل مکش در آن با قطع جریان برق، قطع می‌شود و نوع دو مرحله‌ای که در صورت قطع جریان برق تا مدتی به مکش ادامه می‌دهد.
سیستم‌های ایجاد وکیوم بر اساس محدوده فشار
- خلاء پایین: فشار تا ۱ تور
- خلاء متوسط: فشار از ۱ تا ۳- ۱۰ تور
- خلاء بالا: فشار از ۳- ۱۰ تا ۷- ۱۰ تور
- خلاء فوق العاده بالا: فشار از ۷- ۱۰ تا ۱۱- ۱۰ تور
- خلاء بی نهایت بالا: فشار کمتر از۱۱- ۱۰ تور
در چه صنایعی از پمپ‌های وکیوم استفاده می‌شود؟
وکیوم کاربردهای گوناگونی دارد و در هر جایی می‌توان، نمونه‌هایی از این نوع مکنده برای پیشبرد کارها را پیدا کرد. در ادامه به تعدادی از این نمونه‌ها خواهیم پرداخت.
- اولین مورد را در خانه‌ها می‌توان پیدا کنید؛ جاروبرقی‌ها نمونه‌ای از ایجاد وکیوم هستند، جارو برقی با مکش هوا، محیط داخلی را وکیوم کرده و از جهت دیگر باعث ایجاد مکش می‌شوند.
- در بیمارستان‌ها، دستگاه‌های ساکشن پزشکی و مرکزی در اتاق عمل و بخش‌های ریکاوری استفاده می‌شود و در برخی از مواقع برای بیماری‌های پوستی یا درمان مشکلات اندامی و حجامت کاربرد دارد.
- در صنایع چاپ و ماشین آلات چاپ، چوب و روکش کاری و ماشین آلات cnc، کارخانه تولید و بسته بندی مواد غذایی، برای تزریق مایعات و یا بسته بندی محصولات غذایی، در صنایع ریخته‌گری، پلاستیک و لاستیک، آزمایشگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و بسیاری از صنایع دیگر از پمپ وکیوم استفاده می‌شود.